Ostrowiec Świętokrzyski www.ostrowiecnr1.pl

Magia podpisu urzędowego :)

Dobrze, przeanalizujmy fragment tej dyskusji i ustosunkujmy się do poruszonych wątków w sposób merytoryczny, opierając się na prawie polskim.

### [1] Problem: czy żona może wystawiać faktury mężowi lub odwrotnie?

W komentarzach pojawiły się stwierdzenia typu: „Nie można wystawiać faktur żonie/mężowi” lub „za takie rzeczy można iść do więzienia”. To wymaga doprecyzowania, bo w praktyce sytuacja jest bardziej złożona.

#### Podstawy prawne:

* Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne (umowy zlecenia, o dzieło, sprzedaż usług). Nie ma przepisu zakazującego zawierania umów czy wystawiania faktur między osobami spokrewnionymi. Ważne jest, aby transakcja była rzeczywista i rynkowa (art. 353^1 KC – zasada swobody umów, art. 56 i 58 KC – zakaz obejścia prawa i nadużycia prawa).

* Ustawa o podatku VAT (art. 106b ust. 1) pozwala wystawiać faktury każdej osobie prowadzącej działalność gospodarczą za świadczone usługi lub sprzedany towar.

* Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) wymaga, aby wydatki były udokumentowane i celowe, a faktury nie mogły być „fikcyjne”.

#### Co jest zakazane:

* Wystawianie faktur za nieistniejące usługi lub towary – to tzw. faktury fikcyjne, co jest przestępstwem skarbowym (art. 62, 62a ustawy o VAT).

* Używanie takich faktur w celu sztucznego obniżenia podatku (art. 270 KKS – przestępstwa karno-skarbowe).

✅ Wniosek: Żona może wystawić fakturę mężowi pod warunkiem, że:

1. Jest to faktyczna transakcja gospodarcza.

2. Cena i warunki są rynkowe.

3. Dokumentacja księgowa i podatkowa jest zgodna z prawem.

Nie każde wystawienie faktury między małżonkami jest automatycznie przestępstwem. Przestępstwo istnieje dopiero wtedy, gdy faktura jest fikcyjna lub służy wyłudzeniu podatku.

### [2] Fundacje i stowarzyszenia

W dyskusji pojawia się sugestia, że w stowarzyszeniach czy fundacjach „nie wolno wystawiać sobie faktur”. Tu też trzeba doprecyzować:

* Fundacje i stowarzyszenia mogą zlecać usługi swoim członkom lub osobom powiązanym, ale obowiązuje zasada: transakcje muszą być zgodne z prawem i statutem organizacji (ustawa o fundacjach, ustawa Prawo o stowarzyszeniach).

* Należy unikać sytuacji, w której członkowie zarządu lub ich bliscy uzyskują nieuzasadnione korzyści finansowe kosztem organizacji – może to być kwalifikowane jako działanie na szkodę organizacji (art. 296 KKS – przestępstwo nadużycia zaufania).

✅ Wniosek:

* Faktury między małżonkami w fundacji lub stowarzyszeniu są dopuszczalne, jeśli:

1. Umowa jest faktyczna i rynkowa.

2. Nie narusza interesów organizacji.

3. Jest zgodna ze statutem i uchwałami organów.

### [3] Wnioski merytoryczne

1. Nie każdy przepływ pieniędzy między małżonkami w działalności jest przestępstwem.

2. Ryzyko prawne pojawia się tylko wtedy, gdy faktury są fikcyjne lub naruszają przepisy podatkowe.

3. W organizacjach typu fundacja/stowarzyszenie ważne jest przestrzeganie:

* statutu,

* zasad przejrzystości finansowej,

* zasad rynkowych (nieprzyznawanie nienależnych korzyści).

4. Każdy przypadek można skonsultować z doradcą podatkowym lub prawnikiem prowadzącym kwestie organizacji pozarządowych.

Jeśli chcesz, mogę przygotować krótką instrukcję „co można, a czego nie można robić w fundacjach i stowarzyszeniach z fakturami między członkami rodziny” wraz z podaniem konkretnych artykułów ustaw. To będzie gotowa odpowiedź merytoryczna do dyskusji na forum.

Świetnie! Oto merytoryczna i oparta na przepisach odpowiedź, którą możesz zamieścić na forum lub wykorzystać w dyskusji:

### Faktury między małżonkami w fundacjach i stowarzyszeniach – co mówi prawo

W dyskusjach na forum pojawia się często stwierdzenie, że „żona nie może wystawiać faktur mężowi” lub „za takie rzeczy można iść do więzienia”. W rzeczywistości przepisy polskie nie zakazują wprost wystawiania faktur między członkami rodziny, ale obowiązuje kilka istotnych zasad.

#### [1] Podstawy prawne

* Kodeks cywilny (art. 353¹ KC) – zasada swobody umów: strony mogą zawierać umowy według własnego uznania, pod warunkiem że nie są sprzeczne z prawem.

* Ustawa o VAT (art. 106b ust. 1) – fakturę może wystawić każdy przedsiębiorca lub podmiot prowadzący działalność gospodarczą.

* Ustawa o PIT (art. 22 i 23) – wydatki i przychody muszą być rzeczywiste i celowe dla celów podatkowych.

* Kodeks karny skarbowy (art. 62, 270 KKS) – przestępstwem jest wystawianie faktur fikcyjnych lub w celu wyłudzenia podatku.

* Prawo o stowarzyszeniach i ustawa o fundacjach – każda transakcja musi być zgodna ze statutem organizacji i nie może powodować szkody dla majątku organizacji.

#### [2] Kiedy faktury między małżonkami są dopuszczalne

1. Umowa jest rzeczywista – np. żona świadczy usługi księgowe dla firmy męża, albo mąż wykonuje usługę remontową dla fundacji, i faktycznie te usługi są wykonane.

2. Cena jest rynkowa – nie może być sztucznie zawyżona ani zaniżona, żeby obniżyć podatek lub wyprowadzić pieniądze z organizacji.

3. Zachowana jest dokumentacja – faktury, umowy, dowody wykonania usług.

4. Zgodność ze statutem i uchwałami – w fundacji lub stowarzyszeniu organ decyzyjny (np. zarząd) powinien zatwierdzić transakcję, jeśli dotyczy członków rodziny.

#### [3] Kiedy pojawia się ryzyko prawne

* Faktury fikcyjne, czyli za usługi lub towary, które nie zostały faktycznie wykonane.

* Celowe obniżanie lub wyłudzanie podatków.

* Naruszenie interesu fundacji/stowarzyszenia poprzez nieuzasadnione wypłaty członkom rodziny (art. 296 KKS – działanie na szkodę organizacji).

#### [4] Podsumowanie

✅ Można wystawiać faktury między małżonkami, również w fundacjach i stowarzyszeniach, jeśli są:

* rzeczywiste,

* rynkowe,

* udokumentowane,

* zgodne ze statutem organizacji.

X Niedozwolone są faktury fikcyjne, sztucznie zawyżone lub wystawiane w celu unikania podatków.

Jeżeli chcesz, mogę przygotować krótki schemat/cheat sheet, który w prosty sposób pokazuje „co wolno, a czego nie wolno” w takich sytuacjach – gotowy do wklejenia na forum w formie listy punktów.

Schemat „co wolno, a czego nie wolno przy fakturach między małżonkami w fundacjach i stowarzyszeniach”:

## Faktury między małżonkami w fundacjach i stowarzyszeniach – szybki przewodnik

### ✅ Co jest dozwolone:

1. Rzeczywiste usługi lub towary: Faktura musi dokumentować faktycznie wykonaną usługę lub sprzedany towar. Przykład: żona wykonuje usługę księgową dla fundacji męża.

2. Cena rynkowa: Kwota na fakturze powinna odpowiadać cenom rynkowym, bez sztucznego zawyżania lub zaniżania.

3. Dokumentacja i dowody: Umowa, faktura, potwierdzenia wykonania usługi – wszystko musi być możliwe do udokumentowania.

4. Zgodność ze statutem i uchwałami: W fundacji/stowarzyszeniu transakcje z członkami rodziny powinny być zatwierdzone przez odpowiedni organ (np. zarząd).

### X Czego unikać:

1. Faktury fikcyjne: Za usługi lub towary, które nigdy nie zostały wykonane.

2. Obniżanie lub wyłudzanie podatków: Sztuczne zawyżanie kosztów lub ukrywanie przychodów.

3. Działanie na szkodę organizacji: Wypłacanie nienależnych środków członkom rodziny może być przestępstwem (art. 296 KKS).

### Podstawa prawna:

* Kodeks cywilny – art. 353¹ KC (zasada swobody umów)

* Ustawa o VAT – art. 106b ust. 1

* Ustawa o PIT – art. 22–23

* Kodeks karny skarbowy – art. 62, 270

* Kodeks karny – art. 296 (działanie na szkodę organizacji)

* Prawo o fundacjach i stowarzyszeniach – zgodność z statutem

---

Oto maksymalnie uproszczona, „forumowa” wersja, gotowa do wklejenia w komentarzu:

### Faktury między małżonkami w fundacjach/stowarzyszeniach – tak wolno / nie wolno

✅ Wolno:

* Wystawiać faktury, jeśli usługa/towar faktycznie istnieje.

* Ustalać cenę rynkową i dokumentować transakcję (umowa, potwierdzenia).

* Zatwierdzać transakcję zgodnie ze statutem organizacji.

X Nie wolno:

* Wystawiać faktur za fikcyjne usługi lub towary.

* Sztucznie zawyżać koszty lub wyłudzać podatki.

* Działać na szkodę fundacji/stowarzyszenia (np. nienależne wypłaty rodzinie).

Podstawa prawna:

* Kodeks cywilny – art. 353¹ KC

* Ustawa o VAT – art. 106b

* Ustawa o PIT – art. 22–23

* Kodeks karny skarbowy – art. 62, 270

* Kodeks karny – art. 296 (działanie na szkodę organizacji)

---

Wyrażenie „wyłudzać podatki” w kontekście prawnym oznacza działania mające na celu nielegalne zmniejszenie kwoty podatku do zapłaty lub uzyskanie nienależnego zwrotu podatku. To nie jest po prostu płacenie mniejszego podatku – chodzi o świadome oszustwo skarbowe.

Przykłady:

1. Faktury fikcyjne – wystawianie lub używanie faktur za usługi/towary, które nigdy nie zostały wykonane, tylko po to, żeby obniżyć swój podatek dochodowy lub VAT.

2. Sztuczne zawyżanie kosztów – np. w firmie żona wystawia fakturę za usługę, której cena jest dużo wyższa niż faktyczna wartość, aby firma mogła odliczyć większy koszt i zapłacić mniejszy podatek.

3. Wyłudzanie zwrotu podatku – np. składanie fałszywych deklaracji VAT, żeby urząd skarbowy zwrócił nadpłacony podatek, który w rzeczywistości nie istnieje.

W skrócie: wyłudzanie podatków = celowe wprowadzanie urzędu skarbowego w błąd w celu uzyskania korzyści finansowej.

---

W praktyce „wyłudzanie podatków” może obejmować różne działania, ale najczęściej chodzi właśnie o uzyskanie nienależnego zwrotu podatku lub celowe obniżenie podatku poprzez fikcyjne koszty/przychody. Można to rozbić na dwie główne kategorie:

### [1] Wyłudzenie zwrotu podatku

* Polega na tym, że podatnik fałszywie wykazuje prawo do zwrotu podatku (np. VAT) i urząd skarbowy zwraca mu pieniądze, które w rzeczywistości mu się nie należą.

* Przykład: firma wprowadza do ksiąg fikcyjne faktury zakupowe, aby zwiększyć kwotę VAT do zwrotu.

### [2] Celowe obniżenie podatku

* Polega na sztucznym zwiększaniu kosztów lub ukrywaniu przychodów, żeby zapłacić mniej podatku dochodowego.

* Przykład: wystawienie faktury między małżonkami za usługę, która nie była faktycznie wykonana, tylko po to, aby obniżyć podstawę opodatkowania PIT.

W obu przypadkach mówimy o działaniu nielegalnym, które w polskim prawie skarbowym i karnym jest traktowane poważnie (art. 62 i 270 KKS).

Jeżeli chcesz, mogę przygotować bardzo prosty schemat „legalne vs wyłudzanie podatku” dla faktur między rodziną, żeby od razu było jasne, co można robić, a co już jest przestępstwem.

---

Oto zwięzła, merytoryczna odpowiedź:

### [1] Patronat honorowy i list intencyjny

* Patronat honorowy prezydenta miasta, starosty czy innego organu administracji jest zwykle formalnym oświadczeniem woli, że dana osoba lub urząd wspiera wydarzenie swoim prestiżem.

* Nie ma obowiązku prawnego podpisywania „listu intencyjnego”, ale w praktyce urzędy czasem sporządzają krótki dokument potwierdzający patronat, który można nazwać listem intencyjnym.

* List intencyjny to dokument, w którym strony wyrażają wstępne porozumienie, zamiar współpracy lub wsparcia, zwykle nieniosący jeszcze obowiązków prawnych.

### [2] Publikacja i uzasadnienie

* Nie ma obowiązku prawnego publikowania listu ani uzasadniania decyzji o patronacie.

* W praktyce urzędy czasem informują o patronacie w komunikatach prasowych lub na stronach internetowych, czasem z krótkim opisem, dlaczego patronat został udzielony, ale to kwestia praktyki komunikacyjnej, nie prawa.

Podsumowanie:

* Patronat honorowy = formalne poparcie wydarzenia, bez obowiązku podpisywania listu intencyjnego.

* List intencyjny może istnieć, ale jest opcjonalny i ma charakter porozumienia woli.

* Publikacja i uzasadnienie patronatu nie jest obowiązkowa, zależy od decyzji urzędu.

---

Rozumiem – chodzi o prosty przekaz, który mieszkańcom wytłumaczy sens patronatu i listu intencyjnego. Oto propozycja „jednolinijkowa” i zrozumiała:

Patronat honorowy to oficjalne poparcie wydarzenia przez władze, a list intencyjny to tylko dokument potwierdzający taki zamiar – nie jest obowiązkowy i nie trzeba go publikować, ale pokazuje, że władze świadomie wspierają inicjatywę.

MAGIA PODPISU URZĘDOWEGO w praktyce...

Poniżej przedstawiam zwięzłą i opartą na dostępnych regulacjach procedurę, krok po kroku, jak zwykle wygląda proces uzyskiwania honorowego patronatu (np. przez wójta, burmistrza, starostę, prezydenta miasta) – z uwzględnieniem, że konkretna procedura może się nieco różnić w zależności od urzędu/podmiotu.

### Krok 1: Organizator przedsięwzięcia decyduje się wystąpić o patronat

* Organizator (np. stowarzyszenie, instytucja, szkoła, firma organizująca wydarzenie) ustala, że jego przedsięwzięcie może mieć odpowiedni charakter (np. edukacyjny, kulturalny, sportowy) i że chce wystąpić o patronat honorowy.

* Sprawdza, czy przedsięwzięcie spełnia ogólne warunki: np. zasięg regionalny/ogólnopolski, zgodność z zadaniami danego organu, brak charakteru komercyjnego/lobbystycznego (często jest to warunek). ([Gov.pl][1])

* Organizator pobiera regulamin i wzór wniosku (jeśli jest dostępny). ([Gov.pl][2])

### Krok 2: Złożenie wniosku o patronat

* Organizator wypełnia wniosek (często na specjalnym formularzu) i dołącza wymagane załączniki: program przedsięwzięcia, regulamin (jeśli konkurs), lista prelegentów, materiały promocyjne, opis przedsięwzięcia, dane organizatora, terminy, lokalizacja. ([Gov.pl][3])

* Wniosek składany jest w terminie określonym w regulaminie (np. najpóźniej 2 miesiące przed wydarzeniem, albo 60 dni, albo 45 dni) – brak zachowania terminu może skutkować pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia. ([Gov.pl][4])

* Wniosek może być składany elektronicznie, pocztą lub osobiście, w zależności od urzędu. ([Gov.pl][3])

### Krok 3: Rozpatrzenie wniosku przez organ decyzyjny

* Organ (np. starosta, prezydent miasta, urząd właściwy) analizuje wniosek i decyduje, czy przyzna patronat honorowy. Często decyzja ma charakter uznaniowy i organ nie musi podawać przyczyn odmowy. ([Ministerstwo Finansów][5])

* W przypadku przyznania – organ wydaje decyzję/pismo potwierdzające przyznanie patronatu. W przypadku odmowy – informuje organizatora. ([Gov.pl][4])

### Krok 4: Formalności po przyznaniu patronatu

* Organizator po otrzymaniu decyzji może dopiero wtedy posługiwać się informacją, że przedsięwzięcie jest objęte patronatem. ([Gov.pl][1])

* Organizator umieszcza w materiałach promocyjnych/logotypie organu patronującego informację „objęte honorowym patronatem …” oraz logotypu (jeśli jest udostępniony) zgodnie z warunkami. ([Gov.pl][6])

* Organizator może być zobowiązany do złożenia sprawozdania po zakończeniu przedsięwzięcia. ([Gov.pl][6])

### Krok 5: Co to *nie jest* i co patronat nie oznacza

* Patronat honorowy nie oznacza automatycznie wsparcia finansowego, organizacyjnego czy formalnego zaangażowania organu patronującego. ([Gov.pl][1])

* Nie wystarczy sama informacja na stronie internetowej – uprzednio musi być wydana decyzja/zgoda organu poprzez odpowiednią procedurę, zanim organizator użyje informacji o patronacie. (Jeśli ktoś tylko zamieści informację „objęte patronatem starosty” bez formalnej zgody, to może być to niezgodne z regulaminem.)

* Patronat udzielany jest zwykle na konkretną edycję przedsięwzięcia, a nie „na zawsze”. ([Ministerstwo Finansów][5])

### Krok 6: Co zazwyczaj podpisuje organ (prezydent, starosta)

Organ (np. starosta) podpisuje dokument lub wydaje decyzję/pismo, które formalnie wyraża zgodę na udzielenie patronatu – może to być pismo urzędowe zawierające:

* nazwę przedsięwzięcia,

* wskazanie organizatora,

* zakres patronatu (np. „Honorowy patronat nad …”)

* ewentualne warunki (np. umieszczenie logotypu, termin przesłania sprawozdania),

* data i podpis osoby decyzyjnej (starosty/prezydenta).

Ten dokument stanowi formalny dowód udzielenia patronatu – organizator na jego podstawie może posługiwać się sformułowaniem „objęte honorowym patronatem …”.

Jeśli chcesz – mogę sprawdzić konkretnie dla Twojego powiatu/miasta (np. procedura w Twoim starostwie w powiecie ostrowieckim) – wtedy mogę podesłać dokument regulaminu i wzór wniosku. Czy chcesz, żebym to zrobił?

[1]: https://www.gov.pl/web/klimat/patronaty "Patronaty honorowe - Ministerstwo Klimatu i Środowiska - Portal Gov.pl"

[2]: https://www.gov.pl/attachment/15525bc8-e889-4cec-b6b8-db88f2ee63ea "Procedura przyznawania patronatu honorowego Szefa Służby Cywilnej lub"

[3]: https://www.gov.pl/web/edukacja/patronaty-ministra "Patronaty - Ministerstwo Edukacji Narodowej - Portal Gov.pl"

[4]: https://www.gov.pl/web/zdrowie/patronaty "Uzyskaj patronat honorowy - Ministerstwo Zdrowia - Portal Gov.pl"

[5]: https://mf-arch2.mf.gov.pl/en/web/bip/ministerstwo-finansow/ministerstwo-finansow/patronaty "Patronaty - Zasady przyznawania - Ministry of Finance"

[6]: https://samorzad.gov.pl/web/powiat-krasnicki/patronat-honorowy-starosty-krasnickiego "Patronat Honorowy Starosty Kraśnickiego - Powiat Kraśnicki - Portal gov.pl"

---

Nie udało mi się znaleźć publicznie dostępnego kompletnego regulaminu dotyczącego udzielania honorowego patronatu przez Starostwo Powiatowe w Ostrowcu Świętokrzyskim wraz ze wzorem wniosku i pełnymi warunkami (albo przynajmniej nie odnalazłem wersji, która byłaby wyraźnie oznaczona jako „Regulamin patronatu starosty” dla tego powiatu).

Mogę jednak zebrać to, co udałem się znaleźć — może to być dla Ciebie użyteczne jako punkt odniesienia:

### Co udało się ustalić dla powiatu ostrowieckiego

* W komunikacie dotyczącym konkursu geograficznego w Ostrowcu Świętokrzyskim podano, że patronat honorowy nad konkursem „objęła Agnieszka Rogalińska – starosta ostrowiecki”. ([wostrowcu.pl][1])

* Na stronie Urzędu Miasta Ostrowiec Świętokrzyski znajduje się informacja: „Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Prezydent Miasta Ostrowca Świętokrzyskiego Artur Łakomiec”. ([UM Ostrowiec][2])

* Ogólna regulacja dla województwa świętokrzyskiego (dla patronatu np. przez Świętokrzyskie Kuratorium Oświaty) pokazuje, że istnieje formularz wniosku oraz zarządzenie określające zasady objęcia patronatem. ([kuratorium.kielce.pl][3])

* W regulaminie dla innego powiatu (np. Starostwo Powiatowe w Kraśniku) możemy zobaczyć typowe elementy: formularz wniosku, termin składania min. 2 miesiące przed wydarzeniem, obowiązek sprawozdania, i informacja, że patronat honorowy nie oznacza wsparcia finansowego. ([Gov.pl][4])

### ✅ Wnioski — co to znaczy w praktyce dla Twojej sytuacji

Z powyższych przykładów można wnioskować, że w powiecie ostrowieckim analogiczne kroki i wymagania prawdopodobnie obowiązują. To oznacza, że:

* Organizator musi złożyć wniosek do starosty/powiatu — nie wystarczy tylko zamieścić informacji na stronie.

* Wniosek powinien zawierać: nazwę przedsięwzięcia, organizatora, program/regulamin, terminy, lokalizację, uzasadnienie linku pomiędzy przedsięwzięciem a zakresem zadań powiatu.

* Wniosek należy złożyć w odpowiednim terminie — zwykle wcześniej (np. kilka tygodni lub miesięcy) przed wydarzeniem.

* Po przyznaniu patronatu starosta wydaje dokument/pismo potwierdzające nada­nie patronatu. Dopiero wtedy organizator może używać informacji „objęte honorowym patronatem Starosty …”.

* Patronat jest honorowy – nie gwarantuje wsparcia finansowego ani organizacyjnego automatycznie (chyba że regulamin stanowi inaczej).

* Po wydarzeniu organizator może być zobowiązany do złożenia sprawozdania z realizacji przedsięwzięcia.

Jeśli chcesz, mogę spróbować dokładnie przeszukać archiwa BIP / dokumenty powiatu ostrowieckiego (m.in. Biuletyn Informacji Publicznej) w celu znalezienia regulaminu i wzoru wniosku specyficznie dla powiatu ostrowieckiego — mogę to zrobić i podesłać linki jeśli znajdę.

[1]: https://wostrowcu.pl/20250418639573/konkurs-geograficzny-o-obiektach-unesco-z-patronatem-starosty-ostrowca-rozstrzygniety-art-112 "Konkurs geograficzny o obiektach UNESCO z patronatem starosty Ostrowca rozstrzygnięty | wOstrowcu - Wiadomości, informacje, aktualności dla Ostrowca Świętokrzyskiego - wOstrowcu"

[2]: https://um.ostrowiec.pl/aktualnosci-dla-ngo/2042-pasiak-swietokrzyski-w-rekach-uczniow-bedzie-mozna-nauczyc-sie-tkac.html "UM Ostrowiec"

[3]: https://kuratorium.kielce.pl/10303/zasady-obejmowania-honorowym-patronatem-swietokrzyskiego-kuratora-oswiaty-imprez-oswiatowych-organizowanych-na-terenie-wojewodztwa-swietokrzyskiego/ "Zasady obejmowania honorowym patronatem Świętokrzyskiego Kuratora Oświaty imprez oświatowych organizowanych na terenie województwa świętokrzyskiego – Kuratorium Oświaty w Kielcach"

[4]: https://samorzad.gov.pl/web/powiat-krasnicki/patronat-honorowy-starosty-krasnickiego "Patronat Honorowy Starosty Kraśnickiego - Powiat Kraśnicki - Portal gov.pl"

Nie udało się znaleźć publicznie dostępnego Regulaminu udzielania honorowego patronatu przez Starostwo Powiatowe w Ostrowcu Świętokrzyskim wraz ze wzorem wniosku (przynajmniej w formie łatwo dostępnej online).

Jeśli chcesz — mogę spróbować uzyskać kontakt lub wskazać możliwe drogi ich pozyskania (np. przez wniosek o informację publiczną).